اگر فقط کمی آشپزی بلد باشید میدانید که ادویه ها چه تاثیر مهمی بر طعم و رنگ غذاها دارند، به طوری که میتوان گفت آشپزی بدون ادویه ها ممکن نیست. یکی از گران‌ترین ادویه های جهان، زعفران است. محال است کسی تا به حال رشته های سرخ و ظریف زعفران را از نزدیک ندیده باشد. این رشته ها آنچنان گران بها هستند که طلای سرخ نام گرفته اند. از این منظر آموزش تولید زعفران گلخانه ای می تواند شروع ساخت یک منبع بی نظیر باشد، اما فقط همین نیست، تولید زعفران گلخانه ای در اندازه های کوچک و غیر تجاری نیز می تواند بسیار دلپذیر باشد، تصور کنید بعد از کاشت زعفران و گذشتن مراحل رشد در یک عصر دل‌انگیز گل های زعفران را روی پارچه تمیز پهن و شروع به جدا کردن پرچم ها و گلبرگ ها برای استفاده ی شخصی کنید، بی شک این کار با اینکه یک تجارت نیست، اما فواید بسیاری برای جسم و روحتان دارد.
زعفران در واقع یک نوع گل از نژاد زنبق هاست. زنبق ها از دوره های اساطیری در نقوش تاج پادشاهان و پرچم ها جای داشته اند، گیاهانی گلدار که از طریق پیاز تکثیر می شوند. زعفران نیز نوعی زنبق است که از طریق پیاز تکثیر می شود.
هر پیاز بسته به نوع ونژادی که دارد توانایی باروری چند باره و چند ساله را داراست. پیاز نوعی غده زیرزمینی است که با یک ساقه مرکزی به گل ها متصل می شود و اطراف ساقه مرکزی دو گونه است، شکل لایه لایه (مثل پیاز خوراکی) و شکل گوشتی که کمتر دیده شده است.
زعفران گیاه نسبتا کم توقع و قوی ای است که در هر ناحیه ای قابل کشت و تکثیر است اما مثل هر نوع گیاه دیگری انتظاراتی دارد که اگر رفع و برآورده شود، مستقیما در کیفیت و کمیت محصول نهایی مؤثر خواهد بود. مثلا فرض کنید که دو پیاز یکسان را در دو ناحیه مختلف کاشته اید، در صورت یکسان بودن نوع خاک و پیاز و بقیه شرایط، آنگاه گیاهی که در منطقه ای با زمستان های سرد و تابستان های معتدل (بدون گرمای شدید) کاشته اید محصول با کیفیت و بیشتری نسبت به دیگری خواهد داشت.
پیاز ها معمولا یک چرخه فصلی برای زندگی دارند که متشکل از دوره خاموشی، دوره بیدار شدن، دوره فعالیت و رشد و دوره محصول دهی است. دوره خاموشی یک پیاز در یک بازه زمانی حدودا ۹ ماه است. این چرخه در واقع عامل اصلی رشد و باروری چند باره و چند باره یک پیاز است.
در رابطه با پیاز زعفران اختصاصا میتوان گفت هر چه دوره سرما طولانی تر باشد، کیفیت وکمیت محصول نهایی بیشتر خواهد بود. رطوبت دوست چندان مناسبی برای پیاز ها نیست، چرا که زمینه ایجاد قارچ و در نهایت پوسیدن پیاز را فراهم می کند و گیاه را تا مرز نابودی پیش خواهد برد.
آموزش تولید زعفران گلخانه ای
آموزش تولید زعفران گلخانه ای می تواند یک دریچه نوین به سوی یک منبع درآمد تجدیدپذیر باشد. تا اینجا هرچه گفته شد راجع به یک روش سنتی کاشت زعفران بود، یعنی کاشت در خاک. در ادامه راجع به گلخانه های مدرن بدون خاک صحبت خواهیم کرد.
اسنادی وجود دارد که نشان می دهد حذف خاک در گلخانه ها در مصر باستان رایج بوده است. مصریان کود دامی را درآب حل می کردند و از آن برای بستر کشت استفاده می شد، اما این کار را کاملا تجربی و بدون علم خاصی انجام می دادند. بین سال های ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۰ روش های کاشت بدون خاک بسیار مورد توجه قرار گرفت. کشاورزان و فعالان حوزه گیاه شناسی به سرعت راه و روش کشت بدون خاک را با کمترین درصد خطا پیدا کردند، به طوری که امروزه در سرتاسر دنیا گلخانه ها و مزارع بدون خاک فراوانی وجود دارد.
کشت گلخانه‌ای مزایا و معایب مختص خود را دارد، در رابطه با مزایای کشت زعفران گلخانه ای در ادامه توضیح خواهیم داد اما قبل از آن قصد داریم راجع به خاصیت تامپونی به اختصار توضیح دهیم که خود می تواند یکی از معایب مهم کاشت گلخانه ای زعفران باشد.
سه حالت اصلی هر ماده که در طبیعت وجود دارد شامل اسید، قلیا و نمک است. خاصیت تامپونی مربوط به اسیدی یا قلیایی بودن آن ماده می شود. خاک چون خاصیت تامپونی قابل تغییر دارد ناخودآگاه نیاز به دقت و اندازه گیری میلی‌متری ریز مغذی ها وکودها را از بین می‌برد، به بیان دیگر برای کشت در خاک استفاده کودها با تقریب پیمانه ای بالا معمولا مشکل حادی در مراحل کاشت ، داشت و برداشت به وجود نمی آورد، اما در کشت گلخانه‌ای به علت نبود خاصیت تامپونی، با یک اشتباه کوچک، کیفیت و کمیت محصول به شدت زیر سؤال خواهد رفت.
در اینجا لزوم آموزش تولید زعفران گلخانه ای مشخص می شود، به عبارت دیگر این کاری نیست که تجربی و بدون آموزش انجام دهیم و انتظار موفقیت صددرصدی داشته باشیم.
مزایای کشت زعفران گلخانه ای
در حال حاضر به طور متوسط پنجاه درصد از محصولات کشاورزی در تمام دنیا از طریق کشت سنتی برداشت می شود. یکی از مشخصات کشت در بستر خاک، لزوم به کارگیری فضای وسیع در برابر برداشت محصول کمتر است. در ابتدا زندگی متمدن بشری به علت محدود بودن جمعیت و وسیع بودن مراتع، این موضوع فاقد اهمیت بود اما با گسترش زندگی مدرن و افزایش جمعیت و نیاز همیشگی انسان به زمین، این خصلت یک ایراد بسیار مهم تلقی می شود.
ایراد دیگری که به کشت خاکی وارد است، آسیب به منابع معدنی خاک در گذر زمان است. کشاورزان از دیرباز با آتش زدن ته مانده محصولات و ساقه ها روی زمین این آسیب را تا حدی جبران می‌کردند.
مورد دیگر اینکه با افزایش جمعیت و نیاز به محصول بیشتر، بشر مجبور به تبدیل جنگل ها به مزارع کشاورزی می شود که این خود تعادل اکوسیستم را برهم می زند. همچنین حذف جنگل آسیب جدی به زندگی حیوانات جنگل‌دوست وارد می کند.
البته کشاورزی سنتی مزایایی نیز دارد مثلا اگر طبق اصول انجام شود محصولی ارگانیک خواهد داشت که از کیفیت بالایی برخوردار است، هر چند کمیت آن پایین باشد، اما به علت افزایش جمعیت و نیاز انسان به بازدهی بسیار بالا این حسن نمی‌تواند باعث پابرجایی همیشگی این نوع از کشت باشد.
معایب کشاورزی سنتی خود باعث توجیه طرح کاشت گلخانه ای است، در واقع نبود این ایراد ها یکی از مزایای کشت گلخانه‌ای به حساب می‌رود.
از دیگر مزایای کشت گلخانه‌ای میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ظرفیت تولید بیشتر در سطح و فضای کمتر
- وابسته نبودن به شرایط محیطی و فصل
- تولید محصولات با کیفیت و استاندارد بالا
- تولید یک محصول به صورت چند دوره ای، در واقع می توان بعد از برداشت محصول دوباره مراحل کاشت را از سر گیری نمود.
- قابل استفاده بودن زمین های غیرقابل کشت از طریق کشت هیدروپونیک که در ادامه راجع به آن توضیح خواهیم داد.
- صرفه جویی در مصرف آب به علت بسته بودن فضای گلخانه و استفاده آب به صورت چرخه، همچنین استفاده از وسایل آبیاری به روز.
دلایلی که به طور خلاصه بیان شد کافی است تا کشاورز را به سمت کشت گلخانه‌ای ترغیب کند. در مقابل این مزایای غیرقابل چشم پوشی، ایرادی بر این نوع کشت وارد است، آن هم هزینه نسبتا بالای تاسیس یک گلخانه مدرن، البته که کشت گلخانه‌ای دوره بازگشت سرمایه کوتاهی دارد، بنابراین در صورت وجود منابع مالی میتوان از این ایراد چشم پوشی کرد.
مراحل مختلف کشت زعفران گلخانه ای
تولید زعفران گلخانه ای مراحل مختلفی دارد. دو روش کلی برای کاشت گلخانه ای زعفران وجود دارد که هر دو روش ها متکی بر آب هستند، روش هیدرو پونیک و روش آیرو پونیک.
در روش هیدروپونیک ریشه و پیاز زعفران در مقدار معینی از آب قرار می گیرد و مواد مورد نیاز برای رشد گیاه از طریق محلول در همین آب به گیاه رسیده و باعث رشد و تولید گل می شود. کشت گلخانه‌ای زعفران به این روش، کاری بسیار ظریف و دقیق است که باعث می‌شود محصول برداشت شده بازده‌ای کمی و کیفی بالایی داشته باشد. این یک تئوری برد – برد است. محصول فروان با کیفیت عالی.
روش دیگر آیروپونیک است که در این روش ریشه و پیاز گیاه در هوا معلق خواهد بود و تمامی مواد مورد نیاز برای رشد از طریق بخار آب و رطوبت محیطی به گیاه می‌رسد و هر چند روش آیروپونیک بهتر است اما در این روش از کشت گلخانه‌ای زعفران هم محصولی با حجم و کیفیت قابل قبول خواهیم داشت.
مراحل مختلف کشت زعفران گلخانه ای با فرض اینکه گلخانه و تجهیزات مورد نظر تهیه شده باشد، مراحلی نسبتا ساده اما ظریف و دقیق است.
تهیه پیاز مرغوب ، چیدن پیاز ها روی قفسه های چوبی یا فلزی، پایش دما و رطوبت تا زمان جوانه زنی، ایجاد تغییرات دما و رطوبت بعد از جوانه زنی، ایجاد شرایط مطلوب دوره ی رشد و در نهایت پایش دقیق تغذیه پیازها متناسب با هر مرحله از رشد گیاه، تشخیص زمان مناسب برداشت و در نهایت برداشت محصول.
در این مطلب سعی شد کشت گلخانه‌ای زعفران درمقابل کشت سنتی معرفی شود و قطعا خرید زعفران از تولیدکننده از هر جهت به صرفه است، اما مشخصا برای شروع این کار به طور حرفه ای نیاز به مشاوره و آموزش های دقیق خواهد بود.