اگر درباره ساختار فیزیکی گل زعفران کنجکاو هستید، جای درستی آمده‌اید. ما در این مطلب تلاش کردیم این محصول گران‌بها را به طور کامل معرفی کنیم. زعفران ادویه‌ای نام‌آشنا برای ما ایرانیان است و از گل “Crocus sativus” به دست می‌آید. “Crocus sativus” گیاهی با گل‌های بنفش رنگ، از خانواده زنبقیان بوده و دارای طبع گرم و خشک است.
چیزی که ما در بازار به عنوان زعفران می‌بینیم، در واقع رشته‌های قرمز رنگ کلاله و زرد رنگ خامه هستند. بعد از برداشت گل، این رشته‌ها با دست چیده و خشک می‌شوند تا قابل استفاده باشند.
در نتیجه به دلیل سختی برداشت و آماده‌سازی آن، هزینه خرید زعفران بسیار گران است.
اما تاریخچه زعفران چیست؟ اجزای تشکیل دهنده این گیاه کدامند؟ چگونه می‌توان این گل را تکثیر کرد؟ مواد شیمیایی زعفران کدامند؟ مصرف این محصول چه مزایایی برای سلامتی دارد؟
اگر می‌خواهید بیشتر با گل زعفران آشنا شوید، تا انتهای این مطلب را در وبلاگ دیبا زعفران مطالعه کنید.
تاریخچه زعفران
زعفران گیاه بومی نواحی مدیترانه، آسیای صغیر و ایران است، که از دیرباز در ایران و کشمیر کشت می‌شده است.
در حدود سال ۹۶۱ این گیاه توسط اعراب در اسپانیا کشت شد. که در حال حاضر در کشورهایی چون فرانسه و ایتالیا نیز کشت می‌شود.
این گیاه امروزه در سراسر جهان در کشورهایی از جمله ایران، اسپانیا، افغانستان، هند، تبت و چین رشد می‌کند.
اکنون ایران و اسپانیا بزرگ‌ترین تامین‌کننده بیش از ۸۰ درصد زعفران در جهان هستند.
این محصول خواص درمانی فراوان همراه با رایحه‌ای قوی و طعمی تلخ دارد. برای رنگ و طعم دادن به بسیاری از غذاهای آسیایی و مدیترانه‌ای و به ویژه برنج، ماهی و انواع نان‌های انگلیسی از آن استفاده می‌شود.
تمام فرایند برداشت این محصول با دست انجام شده و برای تولید تنها یک گرم از این ادویه، حداقل ۱۵۰ تا ۲۰۰ گل لازم است.
به همین دلیل در دوره‌های مختلف تاریخی، همواره ارزش زعفران بسیار بیشتر از وزن طلا بوده است و هنوز هم گران‌ترین ادویه در جهان است که به طلای سرخ معروف می‌باشد.
معرفی اجزای مختلف در ساختار فیزیکی گل زعفران
کروکوس زعفرانی “Crocus sativus” گلی بنفش رنگ و چند ساله است که در پاییز شکوفا می‌شود.
همان‌طور که در عکس زیر می‌بینید، در ساختار فیزیکی گل زعفران، شاهد گل، برگ‌ها، کلاله، خامه، گلبرگ و پیاز هستیم.
در ادامه راجع به مهم‌ترین بخش‌ها در ساختار فیزیکی گل زعفران صحبت می‌کنیم.
ساختار فیزیکی گل زعفران
پس از گذر از تابستان، پنج تا یازده برگ باریک و عمودی از زمین بیرون می‌آید که از وسط این ساختار، کم‌کم ساقه گیاه رشد می‌کند.
سپس با شروع پاییز، جوانه بنفش رنگ گل‌های زعفران از بنه یا پیاز زیرزمینی رشد می‌کنند. در هنگام گل‌دهی، ارتفاع آن به طور متوسط کمتر از ۳۰ سانتی‌متر است.
رنگ گل‌ها بر اساس شرایط آب‌وهوایی، از بنفش روشن تا تیره سلطنتی متغیر است.
برخی از پیازهای کروکوس، گهگاه یک گل سفید رنگ تولید می‌کنند که نماینده شکل وحشی اصلی در ساختار فیزیکی گل زعفران است.
هر گل معمولاً دارای ۶ گلبرگ با ۳ کلاله قرمز رنگ است که رشته‌های کلاله، رنگی زرشکی به طول ۲۵ تا ۳۰ میلی‌متر دارند.
البته در موارد نادر ممکن است در یک گل، کلاله ۵ شاخه دیده شود. رشته‌های کلاله در انتها به بخش زرد رنگ رشته که خامه نام دارد، متصل می‌شوند.
بر اساس اینکه در هنگام برداشت، کدام قسمت رشته‌ها از هم جدا شوند، محصول نهایی انواع مختلف دارد که در ادامه مطلب آن‌ها را نیز به شما معرفی می‌کنیم.
بنه، سوخ یا پیاز زعفران
بنه‌ها ساختار کروی قهوه‌ای رنگ کوچکی به قطر ۲.۵ الی ۴.۵ سانتی‌متر هستند. روی این ساختار، الیاف فیبری متراکم پوشانده شده که ظاهر آن در انواع مختلف گونه‌های زعفران متفاوت است.
از آنجایی که زعفران عقیم بوده و نمی‌تواند با بذر تکثیر شود، تکثیر آن توسط انسان با کمک پیاز انجام می‌شود.
برگ‌ها در ساختار فیزیکی گل زعفران
در نوع زراعتی، برگ‌ها بعد از رشد گل‌ها ظاهر می‌شوند و ظاهری دراز، نوک تیز و چمن مانند دارند.
معمولا تعداد، ضخامت و طول آن‌ها متناسب با نوع خاک و شرایط آب‌وهوایی بین ۲۰ الی ۶۰ سانتی‌متر متغیر است.
در شرایط آب‌وهوای مطلوب و خاک حاصلخیز، برگ‌ها تراکم بیشتر و ضخامت و طول بالاتری داشته که ممکن است موجب کاهش میزان تابش خورشید به گیاه شوند.
از آنجایی که برای رشد لازم است این گیاه به مدت حداقل ۴ تا ۶ ساعت در آفتاب مستقیم قرار بگیرد، بلند بودن بیش از حد برگ به ضرر آن خواهد بود.
بنابراین انواعی از گیاه زعفران که برگ بیشتر با طول کمتر دارند، بهترین کیفیت زعفران را تولید می‌کنند.
نحوه تکثیر زعفران چگونه است؟
ساختار فیزیکی گل زعفران از نظر ژنتیکی، تریپلوئید است. یعنی اینکه به جای آنکه در فرایند تقسیم سلولی، دو گامت مانند ما انسان‌ها ایجاد شود، سه نسخه گامت با تعداد کروموزوم‌های متفاوت از آن ساخته می‌شود.
بنابراین امکان جفت شدن کروموزم‌ها در فرایند لقاح وجود ندارد، در نتیجه گل‌های بنفش زعفران عقیم بوده و قادر به تولید دانه نیستند.
به همین خاطر بنه‌ها (اندام‌های ذخیره‌سازی پیاز مانند) باید به صورت دستی توسط انسان کنده و از هم جدا، سپس کاشته شوند.
یک بنه تنها برای یک فصل زنده می‌ماند و از طریق تقسیم به بنه‌های ریز و درشت تکثیر می‌شود که در نهایت باعث رشد و تکثیر گیاه جدید زعفران می‌شود.
معرفی انواع مواد معدنی و ترکیبات شیمیایی زعفران
رنگ نارنجی مایل به قرمز در کلاله زعفران به دلیل وجود ترکیبات کاروتنوئیدی، مانند کروسین است. همچنین طعم تلخ آن به دلیل وجود ماده پیکروکروسین است.
هنگامی که کلاله بعد از برداشت خشک می‌شود، مقداری از پیکروکروسین به سافرانال تبدیل می‌شود. سافرانال یکی از ترکیبات اصلی اسانس زعفران بوده و مسئول بو و عطر آن است
در کنار طعم، رنگ و عطر منحصر به فرد این گیاه، گل زعفران یک ماده دارویی بسیار ارزشمند است. زیرا برخی از ترکیبات موجود در زعفران دارای خواص دارویی آنتی اکسیدانی است.
تمام اجزای این گیاه مانند خامه، کلاله و گلبرگ‌هایش، سرشار از مواد معدنی مانند روی، پتاسیم، منگنز، منیزیم و آهن و ویتامین‌های “A”، “C” و گروه “B” هستند. در نتیجه کاربرد وسیعی در صنایع دارویی و بهداشتی دارند.
خواص زعفران برای قلب، درمان سرطان، بهبود خلق‌وخو، درمان افسردگی، بهبود بیماری‌های مرتبط با سیستم گوارش، کلیه‌ها و سندروم قبل از قاعدگی ثابت شده است.
انواع این محصول بر اساس ساختار فیزیکی گل زعفران
هر رشته با دست چیده، خشک می‌شود و سپس به شکل رشته‌‌ایی یا پودری فروخته می‌شود. از آنجایی که هر گل فقط ۳ کلاله دارد، برای تهیه ۱ کیلوگرم زعفران به ۱۵۰۰۰۰ گل نیاز است.
محصول نهایی زعفران، بر اساس داشتن یا نداشتن خامه و کلاله و اندازه آن در ساختار فیزیکی گل زعفران، به پنج دسته تقسیم می‌شود که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
زعفران پوشال
این محصول شامل کلاله کامل و بخشی از خامه (حدود ۱ الی ۳ میلی‌متر) می‌باشد. به دلیل وجود خامه در انتهای رشته‌های سه شاخه قرمز رنگ، امکان تقلب در محصول وجود ندارد. این مسئله خود موجب شده افراد زیادی زعفران پوشال را ترجیح دهند.
همچنین از نظر اقتصادی خرید زعفران پوشال، به دلیل داشتن قیمت مناسب، رنگ‌دهی و عطر بالا، برای مصارف خانگی و صنعتی بسیار به صرفه است.
زعفران ریشه
زعفران سفید که تنها شامل بخش زرد رنگ خامه است، به زعفران ریشه معروف است.
از آنجایی که خامه دارای مواد معدنی و ویتامین‌های فراوانی است، زعفران ریشه در صنایع آرایشی، بهداشتی و دارویی کاربرد زیادی دارد.
همچنین برای مصارف خانگی، در مواقعی که تنها طعم، عطر و خواص درمانی این محصول مطرح است، خرید ریشه زعفران را به شما توصیه می‌کنیم.
زعفران نگین
این زعفران، تنها شامل کلاله است. به همین خاطر رنگ‌دهی و کیفیت بسیار بالایی نسبت به انواع دیگر زعفران دارد. نوع درجه یک این محصول جز زعفران‌های صادراتی است.
همچنین خرید زعفران نگین، به دلیل رنگ‌دهی و عطر بالایش انتخاب خوبی برای مصارف خانگی، مجالس و میهمانی‌ها است.
زعفران سوپر نگین
سوپر نگین، نسخه درجه یک زعفران نگین است. در صورتی که کلاله‌ها در ساختار فیزیکی گل زعفران، درشت‌تر، صاف‌تر و ضخیم‌تر باشند، محصول از نوع سوپر نگین بوده که کیفیت بسیار بالایی دارد.
این محصول، گران‌ترین نوع زعفران است و افراد زیادی برای صادرات و فروش در بازار جهانی، متقاضی خرید زعفران سوپر نگین هستند.
زعفران سرگل
اگر تنها سر کلاله در رشته‌های زعفران دیده شود، نوع آن زعفران سرگل است. سرگل که به عنوان زعفران تمام قرمز شناخته می‌شود، کیفیت و رنگ‌دهی بسیار بالایی دارد.
به همین دلیل بسیار گران بوده و معمولا خرید زعفران سرگل مانند نگین و سوپر نگین با هدف صادرات آن به کشورهای خارجی انجام می‌شود.
سخن آخر
گیاه زعفران شامل بخش‌های مختلف گل، کلاله، خامه، ساقه، برگ و پیاز است که در این مقاله، ساختار فیزیکی گل زعفران و مراحل رشد آن را به همراه نوع مواد شیمیایی‌اش توضیح دادیم.
با این حال اگر قصد دارید به طور تخصصی وارد حوزه پرورش و کاشت این گیاه شوید، پیشنهاد می‌کنیم تنها به مطالعه این مقاله اکتفا نکنید. بنابراین بهتر است به طور تخصصی درباره ساختار فیزیکی گل زعفران، شرایط کاشت و برداشت آن مطالعه کنید.
همچنین اگر قصد خرید زعفران دارید، ما در دیبا زعفران بهترین نوع و کیفیت این محصول را در اختیار داریم. تنها کافی است همین امروز سفارش خرید دهید تا محصول را در بسته‌بندی‌های زیبا و با کیفیت برای شما ارسال کنیم.
اگر سوالات بیشتری در زمینه ساختار فیزیکی گل زعفران دارید، آن را بپرسید. کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخ شما را خواهند داد.